Культура искусство образование на рубежа веков - А. И. Рахаев
Кеси кезиуюнде Марков
да Алакезге жанлайды. Аны къатына келип, урушну топларыны тюбюнде тозурагъан
сыфаты болгъан атны хыликгя этерге кюрешеди: «Бумуду ол сейирлик, аты
айтылгъан атыгъыз? Мынгамы болады юч жюз
жыл? Болмай а?» Муну чапханын кёргенде, Марков ат чапхан сунмай, таула, баш
ура, атны аллына чапханча, кёзюне алай кёрюнеди. Ол тышындан уруш тозуратхан
атны ич дуниясыны аллай бир кючю, къарыуу, огъурлулугъу бар эди. Аны керген
Марков атны ючжюзжыллыкъ тарыхына сюймей-сюмей ийнанырыгъы да келеди. Романда
сау таулу миллетни бирикдирилген сыфаты болуп кергюзтюлген Алакёзню ёлтюрген
тынч болмаз эди. Марковчула, жыртхыч бёрююлеча, миллетни тёгерегинден талап тургъанлыкъгъа,
аны къурутургъа къолларындан келмезликлери шартды. Тилин, динин, чомартлыгъы
бла халаллыгъын, ётгюрлюгю бла адамлыгъын сакълагъан халкъны жокъ киши да
эталлыкъ тюйюлдю, кесине не бек базынып жалгъан даула бла къырыргъа, ёчюлтюрге
кюрешсе да.
Былайда Марковну сыфаты бла Айшатны сыфаты
жууукъдула дерге да боллукъду. Айшат: «Мен хар кимге ешюн салып, къолум- дан
ашатып, алай есдюргенме» - дейди. Марков а: «Жарлы Россия бу къадар
къарангы, хунерсиз миллетлени бойнуна алып, былагъа аш-суу, билим берип
есдюрюрмей, къарауашла этип тутаргъа керекди!» - деген оюмну ойлайды.
Былайда Алакëз бла бëрюню
араларында байламлыкъны сагъынмай да жарамаз. Алатез кесини жылкъысын бëрю
жыйындан сакълар ючюн, бëрюлени бир жанына алып кетеди. Андан сора
бирен-бирен бëрюлени къыра, жаланда бир бëрю къалады. Бëрю
къалгъан жашауун Алакезню жояргъа ант этгени бла марагъанлай айланады. Алай
уруш отла аны юркютгенлей, ол да муратына жеталмай, атны ызындан да къалмай
алай айланады (былайда Марков бла анга ушаш такъыр теллю, сау миллетни тюп
этерге излеген, хунерсиз адамланы белгилеген шарт болуп келеди).
93 
